venres, 17 de febreiro de 2017

PARADA DE AMOEIRO E BORRAXEIROS XÚNTANSE

Marina e Gonzalo deixan no Señorío á súa filla Inés Aballe y Acuña que casou en Parada de Amoeiro o 12 de marzo de 1642 con Juan Antonio Salgado, nacido éste en Borraxeiros, e falecido tamén en Borraxeiros o 24 de mayo de 1663. Era Juan Antonio señor do mayorazgo de Borraxeiros. Aquí é onde se unen os dous Señoríos: Parada de Amoeiro e Borraxeiros

Escritura de mellora e mayorazgo que fai Ines Aballe en favor de Gonzalo Salgado Aballe

Dona Inés Aballe fai escritura de mellora e mayorazgo o 19 de xuño de 1668 ante o notario Fernando Losada en Parada de Amoeiro, mellorando no tercio e quinto ó seu fillo don Gonzalo Antonio Salgado nacido en Borraxeiros o 11 do 12 de 1644, señor de Borraxeiros e do Señorío de Parada de Amoeiro. 

"... yo Doña Inés de Aballe y Acuña dueña de la casa y Coto de Parada y ya del biuda que finqué de Don Juan Salgado Gundin y Piñeiro dueño que fue de la Jurisdizión y fortaleza de Borraxeiros y otras partes digo que por quanto e tenido y tengo mucha afición y amor a Don Gonzalo Antonio Salgado Aballe y Acuña mi hijo mayor y que finco del dicho mi marido dueño propio de la dicha Jurisdizión y fortaleza de Borraxeiros y otras partes vecino de la dicha Jurisdicción asi por su obedienzia como por me aber acudido y acudir con mucho cuidado / a mis negocios, achaques y enfermedades y serme muy obediente por lo qual y otras causas justas que me mueben en agradecimiento y renumeracion del suso dicho de mi libre y espontanea voluntad y en la manera que mejor lugar aya de derecho otorgo y conosco que mejoro al dicho Don Gonzalo Antonio Salgado mi hijo mayor en el tercio y mesmamente del quinto de todos mis bienes y acienda ansi de muebles como de rayces, derechos y acciones que a lo presente tengo y tubiere al tiempo de mi fallecimiento cuya cantidad la consigno en todos los vienes y rentas libres que al presente tengo y a lo adelante tubiere en toda esta Feligresía y Coto de Parada como son casas, huertas, nabeiras, cortiñas  heredades, prados, leiras, sotos, carballeiras, pan, vino, trigo, mijo, gallinas, lechones, marranas y cabritos y otros qualesquiera sin reserbacion de ninguna que no esten metidos, unidos e incorporados en la escritura y fundación de binculo y mayorazgo que fundo Pedro Yanes de Boveda su bisabuelo vecino que fue de la dicha Feligresía al Capitán Suero Enriquez de Noboa su hijo y mi abuelo  ansi mesmo vecino que fue desta dicha Feligresia con la Jurisdicion libre de dicha Fundación que tiene en esta dicha Feligresia cebil y creminal mero misto ymperio con todos los aprobechamientos a ello anejos y pertenescientes..."

Tamén especifica as condicións a que o somete:

"...que los sucesores en esta dicha mejora y mayorazgo barones y embras y sus maridos tengan obligacion llamarse y tener mi apellido en todo lo que se les ofreciere y poner mis armas en sus scudos y edeficios y el que no lo hiziere pierda su derecho y sucesion..."

"...que el dicho Don Gonzalo Antonio Salgado y sus sucesores an de dar estado de Religiosa a doña Juana y doña Ynes de Aballe y Acuña mis hijas y sus hermanas en las partes donde fuere mas a proposito a su comodidad dotandolas y dando para ello todo lo necesario..."

"...Y lo mesmo que a de dar estudio a Don Thomas y Don Jacinto Salgado Aballe y Acuña mis hijos y que fincaron del dicho mi marido, bestiendolos, calzandolos y sustentandolos de todo lo necesario conforme a su  calidad y asta que puedan tener estado que se lo a de dar el dicho sucesor, el mejor que pueda y que les sea  combeniente..."

Tamén lle deixa encargado que defenda os dereitos da outra irmá, dona Theresa Salgado Aballe e Acuña que se casara con don Juan Troncoso y Lira, dono da Jurisdición de Lira, que recibiu unha dote de cinco mil quinientos ducados, e tendo falecido o dito don Juan Troncoso, casou dona Theresa por segunda vez con don Pedro Manuel de Armada y Arauxo veciño de la Feligresía de Bide, e quedando este viudo da Dona Theresa, polo que dona Inés de Aballe interpuxo pleito ante a "Real Audiencia de este Reyno".

Don Gonzalo Antonio Salgado Aballe, casou con Leonor Armada en Ourense o día 2 de xaneiro de 1664. Leonor nacera en San Salvador de Bide, en Ourense o 10 de abril de 1647. Esta Leonor era irmá de don Pedro Manuel Armada Taboada, Cabaleiro de Santiago en 1668, ambos eran fillos de don Juan de Armada e de dona Isabel Taboada Salgado donos da "pousa" do Gargalo, segundo V. CARDENAS en "Caballeros de la Orden de Santiago", volumen II, p. 67, citado por CESAR G. BUXAN en "El Condado de Borraxeiros. Notas para su historia".



Seguindo a CESAR G. BUXAN  na súa obra citada, don Gonzalo Antonio Salgado e dona Leonor Armada tiveron varios fillos: don Tomás, que era o herdeiro, pero ó falecer deixou a herencia en don Juan Antonio Salgado y Armada, logo estaba don Nicolás, que foi lectoral en Palencia, dona Isabel María que casou con don Antonio Jacinto de Soto e tiveron a don Martín de Soto Salgado, rexidor perpetuo da Cidade de Ourense, dona Catalina, dona Leonor Ventura e dona Teresa, estas tres últimas, relixiosas.


Continuamos co relato de CESAR G. BUXAN  na súa obra citada. Don Juan Antonio Salgado y Armada, naceu en Parada de Amoeiro o 31 de maio de 1672 e tamén seguiu a carreira militar, emulando os seus ancestros. Foi Capitán de Granadeiros e, tamén, Rexidor Perpetuo da Cidade de Ourense, heredou os señoríos de Parada, Borraxeiros, Barcia de Lira e outros. En 1711 foi nomeado Cabaleiro de Santiago. Casou con dona Manuela Enriquez de Mendoza, e tiveron a don Joaquín Salgado Enríquez e a don Juan Manuel.





PARADA DE AMOEIRO: A FUNDACIÓN DO COTO

En 

En 1575 Leonor González Henríquez de Novoa filla de Gil de Amoeiro e de Isabel Enriquez, estaba casada con Pedro Yáñez de Bóveda fillo de Gonzalo de Bóveda señor do Coto de Parada de Amoeiro.

O 14 de xullo de 1575, a devandita Leonor González Enriquez e mais Pedro Yañez de Boveda fan unha escritura de "mejora y vínculo del Coto y Señorío de Parada de Amoeiro", ante o escribán Juan Fernández de Luaces, para o seu fillo Suero Enríquez de Bóveda y Novoa "que está en las milicias de Su Majestad en Flandes". Gobernaba en España nese momento Felipe II. Co devandito documento fundan o devandito vínculo do Coto de Parada de Amoeiro.

“Es a saber yo el dicho Pedro Yáñez de Bóveda le doy todo el Mi Coto de Parada con toda su jurisdicción civil y criminal alta y baja mero y mixto imperio, rentas, pechos y derechos con las casas en que vivimos con sus bodegas y cubas y vasijas corrales y salidos con sus huertas y viñas y heredades, prados, sotos, casarios, dehesas y árboles, montes y fontes, pastos y ríos, montes y salidos y todo lo demás que yo tengo en este dicho coto y con todo lo a el Anejo debido y perteneciente al cual dicho Coto al presente se me pagan 65 hanegas de centeno y trigo y castañas y 7 puercos y 6 carneros y ciertas gallinas y derechos con todo lo demás que se aumentare a lo adelante y yo la dicha Leonor González Enriquez le doy 20 anegas de pan de Renta en la feligresía de Torán, y Taboadela con los carneros y más derechos y derechuras y puerco y marranos que allí me deben y suelen pagar de renta en cada un año y más todo el Foral de viñas que tengo junto a San Cibrao de que se me pagan renta de vino y derechuras demás de la Renta de nona que se paga al señor obispo de Orense lo cual de todo que dicho es y lo más que cupiere en tercio e quinto de todos nuestros bienes que al presente tenemos y tuviéramos al tiempo de nuestras muertes todo ello damos e donamos al dicho Suero Enríquez de Bóveda y Novoa nuestro hijo legítimo y queremos que lo aya e lleve todo ello para si e sus descendientes legítimos, y de legítimo matrimonio en la manera abajo contenida...”


(No Arquivo Histórico Provincial de Ourense, na caixa do Notario Juan Fernández de Luaces. Tamén hai unha copia que efectúa o escribán Pedro Feijoo a petición de Suero Enriquez de Novoa, e que este fai por haber falecido o escribán que a realizou no seu día don Juan Fernández de Luaces. Esta copia forma parte das Respostas Particulares do Censo do Marqués da Ensenada en 1752 no Coto de Parada de Amoeiro)

Imaxe da escritura orixinal que fai Juan Fernández de Luaces


Copia que efectúa Pedro Feijóo e que incorpora nas Respostas Particulares do Interrogatorio do Marqués da Ensenada


Nesa mesma escritura fan mención a que eles mesmos mandaran construir a capela anexa a igrexa parroquial de Santiago de Parada de Amoeiro: 

"... nuestra capilla de dicha Iglesia de Santiago de Parada que nos ficimos en la dicha iglesia que es de la advocación de Nuestra Señora y del Apostol Santiago" 
Na mesma escritura de mellora e vínculo, Don Pedro Yáñez e Dona Leonor Enríquez nomean ós outros fillos:

"si se falleciese [el dicho Suero Enríquez de Bóveda y Noboa] sin hijos legítimos, e de legítimo matrimonio queremos que subceda, e llamamos a los dichos vienes y a esta mejora e vinculo Juan Perez de Bobeda y Noboa nuestro hijo; e su hijo, e hija maor según atrás ba declarado, y si se falleciese el dicho Juan Perez sin hijos legitimos subceda al dicho vinculo Lope Enriquez de Bobeda y Noboa nuestro hijo legitimo"

E referíndose a Capela que eles mandaran construir, citada anteriormente:

"y queremos que Gil Damoeiro nuestro hijo sea Capellan de esta Capilla atitulado en sus días..."

Suero Enríquez de Bóveda y Novoa casa con Violante Noguerol e tiveron unha filla, Marina (o Mariana) Enríquez de Noboa, que casou con Gonzalo Aballe y Acuña sendo os herdeiros entre outras posesións do Coto de Parada de Amoeiro.